Auteur: Bert Weijers

Spreektekst raadsvergadering 30 januari 2025

Voorzitter, vanavond neemt de raad het principebesluit over de bestuurlijke toekomst van Uitgeest. In de raad wordt gesproken over een drietal opties op bestuurlijk niveau: Fuseren met een buurgemeenten, zelfstandig doorgaan met een eigen ambtenarenapparaat of zelfstandig doorgaan en aangesloten blijven bij het werkbedrijf BUCH. Het werkbedrijf BUCH doet het uitvoerende werk van een gemeente, zoals het verstrekken van paspoorten en vergunningen, en daarnaast ook het uitvoeren van de wettelijke taken.

De onvrede binnen de raad van Uitgeest is in eerste instantie opgelaaid doordat ze niet tevreden waren over de kwaliteit die door het werkbedrijf BUCH werd geleverd. Hierdoor popte  de vraag op of het dan niet beter is om met een andere gemeente te fuseren. Gedacht werd dat het ook beter zou zijn voor de inwoners van Uitgeest.

Uitgeest lokaal geeft, als lokale partij, aan waarom wij tegen dit principebesluit zullen stemmen.

Zoals Uitgeest Lokaal in de commissie SAZ/RO van 16 januari j.l heeft aangetoond komen alle mogelijke fusiepartners flink wat geld tekort. Het recentelijk verschenen rapport van BDO accountants, niet de minste, heeft de conclusie van Uitgeest Lokaal onderschreven.

Daarom voorzitter lijkt

Het gras bij de buren veel groener, maar is het dat niet

BDO accountants hebben voor de zevende keer de financiële gezondheid van alle Nederlandse gemeenten beoordeeld op basis van de jaarrekeningen over 2022 en de meerjarenbegrotingen tot en met 2027. Tot en met 2025 lijkt geld voor gemeenten op het eerste gezicht geen probleem. De jaarrekeningen 2022 laten zelfs forse overschotten en een positief resultaat van € 3,7 miljard zien. Slechts 8% van de gemeenten had een tekort. Voor 2025 worden ook nog goede resultaten verwacht. De begrotingen voor de komende jaren schetsen echter een negatief beeld. De tekorten lopen dan op tot ruim één miljard euro structureel. “De taken en opgaven van gemeenten nemen toe, terwijl de financiële middelen afnemen.” (Bron BDO)

Uit het overzicht dat zij hebben gepubliceerd blijkt dat Uitgeest het verreweg beter doet dan de mogelijke gemeenten waarvan zij onderzoeken of ze willen fuseren met Uitgeest.

Zo blijkt Uitgeest met een rapportcijfer 6 en de 73ste plaats van de 113 het beter te doen dan Heemskerk, welke in de categorie 25 tot 50.000 inwoners bijna achteraan staat. Castricum staat in die categorie met een rapportcijfer 2 zelfs helemaal achteraan op plaats 134 van 134. Alkmaar doet het bij gemeenten van meer dan 100.000 inwoners het slechtst van alle grote gemeenten in Nederland. 

De vraag is dus of de beweegredenen van de Uitgeesterraad om financieel beter af te zijn wel een terechte vraag is?

Uitgeest Lokaal zegt: Nee tegen fusie, ja tegen zelfstandigheid!

Uitgeest is een unieke gemeente met een eigen identiteit, een hechte gemeenschap en een rijke historie. Als lokale partij geloven wij dat een fusie met één of twee omliggende gemeenten deze eigenheid in gevaar brengt. Daarom verzet Uitgeest Lokaal zich tegen dit plan en pleiten wij voor het behoud van een zelfstandig Uitgeest.

Waarom is Uitgeest Lokaal tegen fusie?

1. Verlies van lokale zeggenschap

Een fusie betekent dat belangrijke beslissingen over onze gemeente voortaan op een groter, centraler niveau worden genomen. Dit vergroot de afstand tussen bestuur en inwoners, terwijl wij juist vinden dat beleid zo dicht mogelijk bij de mensen moet worden gemaakt. Uitgeest moet niet afhankelijk worden van besluiten die elders worden genomen en die niet altijd in ons belang zijn.

2. Verzwakking van de lokale identiteit

Uitgeest heeft een sterke gemeenschap met eigen tradities, voorzieningen en een dorps karakter. Een fusie zou betekenen dat wij opgaan in een grotere, anoniemere gemeente, waarin onze specifieke behoeften minder prioriteit krijgen. Wat maakt Uitgeest dan nog écht Uitgeest?

3. Risico op minder maatwerk en betrokkenheid

Wij geloven in een bestuur dat oog heeft voor de unieke uitdagingen van Uitgeest. In een grotere gemeente zullen wij te maken krijgen met generiek beleid, dat niet altijd aansluit bij wat wij nodig hebben. Lokale partijen verliezen invloed, en de inwoners worden een klein radertje in een groter systeem.

4. Onzekere financiële voordelen

Voorstanders van een fusie beweren dat deze leidt tot kostenbesparing en efficiënter bestuur. Maar de praktijk leert dat fusies vaak gepaard gaan met hogere kosten door reorganisaties, harmonisatie van salarissen en systemen, en nieuwe bestuurlijke lagen. Uitgeest moet niet in een financiële fuik worden gelokt zonder garantie op echte voordelen.

5. Behoud van democratische controle

Een kleinere gemeente betekent korte lijnen tussen inwoners, ambtenaren en bestuurders. Burgers weten waar ze terechtkunnen en hebben directe invloed op besluitvorming. In een grotere fusiegemeente neemt die betrokkenheid af, en wordt politiek bestuur steeds minder herkenbaar en toegankelijk.

Ons alternatief: samenwerken zonder fusie

Uitgeest Lokaal is niet tegen samenwerking met andere gemeenten. Integendeel: wij zien de waarde van regionale samenwerking op specifieke thema’s zoals veiligheid, duurzaamheid en infrastructuur.

Maar dat kan prima zonder onze zelfstandigheid op te geven. Wij pleiten voor slimme samenwerkingsverbanden, waarbij Uitgeest haar eigen koers bepaalt en haar eigen toekomst in handen houdt.

Uitgeest verdient een bestuur dat dichtbij de inwoners staat. Een fusie is niet de oplossing, maar een bedreiging van onze autonomie en betrokkenheid. Samen kunnen we ervoor zorgen dat Uitgeest zelfstandig blijft – voor ons, en voor de generaties na ons.

Uitgeest Lokaal is– Voor een sterk en zelfstandig Uitgeest

We gaan fuseren met één of meerder gemeentes, zo begint het artikel in de Uitgeester van 15 januari 2025.

Voor de raad is het belangrijk dat de toekomstige gemeente waar Uitgeest onderdeel van wordt, moet beschikken over voldoende bestuurskracht, financieel gezond moet zijn om investeringen in Uitgeest mogelijk te maken en beschikt over een duidelijke regionale orientatie.

Dat zijn nogal stevige eisen die Uitgeest stelt en de vraag die daarbij hoort is:

Welke gemeente is vandaag de dag nog financieel gezond?

Uitgeest Lokaal kan aantonen dat er eigenlijk geen enkele gemeente is om mee te fuseren die financieel gezond is.

Enkele voorbeelden:

Heemskerk:

Deze gemeente verwacht over de komende 4 jaar een cumulatief begrotingstekort. Van hoeveel? Dat vragen wij aan de commissie en raadsleden. Wie weet het?

Het is 13,4 miljoen euro (bron AD). Dit komt neer op ongeveer 3 miljoen per jaar. Dit betekend dat Heemskerk zal moeten bezuinigen en een verhoging van de OZB is onvermijdelijk. Onze inwoners zullen dus mee moeten betalen. Of denken de voorstanders van een fusie dat het wel mee zal vallen? Dat is de vraag die Uitgeest Lokaal beantwoord wil zien.

Castricum:

Weet de commissie hoeveel Castricum de komende 4 jaar tekort komt? Ik zal het u vertellen, dat is 13,8 miljoen (bron AD). Vanaf 2026 wordt er een jaarlijks tekort van 4 miljoen euro verwacht. Castricum overweegt om te bezuinigen. Een bezuiniging die zodanig is dat deze alle bevolkingslagen, instellingen en verenigingen zal raken (bron Rodi).

Daarnaast wordt een OZB verhoging overwogen wat na verwachting ruim 500.000,– euro per jaar extra zal opleveren. Gaan we met deze gemeente fuseren dan zullen de Uitgeesters dat in hun portemonnee gaan merken.

Wormerland:

Wormerland heeft een tekort van 2026 van 5,3 miljoen euro zonder extra steun van het Rijk.

Zaanstad:

Vanaf 2026 tekorten die oplopen tot 18,5 miljoen euro (bron De Orkaan).

Alkmaar:

Tekort van 54,8 miljoen de komende 4 jaar.

De vragen die wij aan de commissie stellen n.a.v. de genoemde tekorten zijn:

1. Vindt u niet dat Uitgeest beter af is om zelfstandig te blijven?
2. En ook in de Buch?
3. Of willen we door de hond of de kat gebeten worden? U zegt het maar.
4. De Eerste Kamer dringt erop aan om de beloofde monitor (die inzicht moet geven in de verhouding tussen de taken en de middelen van de gemeenten), met spoed te maken. Het zou zomaar kunnen dat de gemeenten toch een verhoging krijgen uit het gemeentefonds. Een fusie is dan niet nodig. Of wil de meerderheid van de raad een fusie er door heen drukken?

Professor Dr. Arno Korsten heeft een nota geschreven over bestuurlijke fusie van gemeenten. Hierin heeft hij 17 argumenten benoemd om tegen een fusie te zijn. Ik noem er een paar, waarvan de eerste is een hele belangrijk is:

1. Gemeenten zijn autonoom volgens de grondwet.
   Dus waarom zouden gemeentebesturen willen fuseren? Ze zullen alleen fuseren als er echte urgenties zijn en die zijn er niet volgens Uitgeest Lokaal.
   Is de commissie dat met ons eens?
2. Fusie bevorderd het vertrouwen in het gemeentebestuur doorgaans niet. Na een fusie is er niet méér vertrouwen in bestuur en bestuurders dan ervoor.
   Is de commissie dat met Uitgeest Lokaal eens?
3. Een door sommige beoogd voordeel treedt niet op. Fusie leidt doorgaans niet tot belasting verlagingen voor de inwoners. Dat is logisch, want een fusie doet de bestuurlijke ambities alleen maar stijgen en die ambities kosten geld. Is de commissie dat met ons eens?
4. Fusies leiden tot rupsje nooit genoeg syndroom. Gemeenten blijven na een fusie alsnog te klein voor bepaalde kwesties maar te groot voor andere. De ene goede schaal bestaat namelijk niet. Fusie is per definitie onvolledig. Na een fusie zullen nieuwe pleidooien voor een volgende fusie volgen. Na de fusie tussen Heemskerk en Uitgeest zal een volgende stap zijn een fusie met Beverwijk en Velsen. Dan zal Uitgeest als kleine kern niet meer meetellen.